شب بخارای «سیروس پرهام» برگزار شد

پانصد و نود و چهارمین شب از شب‌های بخارا با همکاری انتشارات علمی و فرهنگی، چهارشنبه 26 آذر 1399 به صورت ویدئویی و مجازی برگزار شد. در این برنامه که به بزرگداشت استاد دکتر سیروس پرهام اختصاص داشت علی دهباشی، سردبیر مجلۀ بخارا برنامه را با ذکر این نکته آغاز کرد که به دلیل شرایط فعلی و شیوع ویروس کرونا، امکان برگزاری مراسم به صورت حضوری نبود و به همین دلیل برنامه به صورت ضبط‌ شده ارائه شده است.

او در ادامه به مقام علمی و فرهنگیِ استاد سیروس پرهام اشاره کرد و افزود: در این برنامه چند سخنرانِ فرهنگی دربارۀ فعالیت‌ها و کارنامۀ او سخن خواهند گفت. اگرچه فعالیت‌های او نیاز به معرفی ندارد و اساساً چنین مراسمی زمان کافی برای پرداختن به همۀ وجوه شخصیت برجسته‌ای مانند سیروس پرهام را نیز ندارد.

استاد سیروس پرهام به گواهی سوابق و آثارش، تفکر مانایی فرهنگ اصیل سرزمینش را به دوش می‌کشد

در ادامه نادره رضایی (مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی) با اشاره به کتاب «همگام با زمانه»، به کارنامۀ استاد سیروس پرهام پرداخت و به خاطر همکاری طولانی و اثرگذار با انتشارات فرانکلین و علمی و فرهنگی از ایشان قدردانی کرد. او ضمن تشکر از هایده ایلیاوی همسر دکتر پرهام به پاس یک عمر همراهی با این استاد بزرگ گفت استاد سیروس پرهام تفکر مانایی فرهنگ سرزمینش را به دوش می‌کشد

استاد سیروس پرهام به گواهی آثار پر شمار و سوابق اثرگذارش، تفکر مانایی فرهنگ اصیل سرزمینش را به دوش می‌کشد و بازتاب اندیشه‌اش، به شیوایی و زلالی در نگاشته‌های ایشان جاری و در بازشناخت انگاره‌های علمی و بومی و هنری این سرزمین ساری است. و ما به داشتن گنجینه‌ای عظیم و تکرارناشدنی چون استاد سیروس پرهام بر خود می‌بالیم، و تا همیشه تاریخ به تکریم از چنین بزرگی دست می فشانیم و بلندای  حضور ایشان را ارج می نهیم.

سیروس پرهام پیشگام نقد کتاب است

سخنران بعدی، هرمز همایون‌پور بود. او به آغاز آشنایی با استاد سیروس پرهام پرداخت و خاطرنشان کرد: «دکتر پرهام از چند جهت برجسته است؛ در دهۀ سی که نقد کتاب یا تعریف و ستایش بود یا انتقاد و تسویه‌حساب شخصی، پرهام پیشگام نقد درست یا به قول خودش نقد تحلیلی بود. در نقد هنری و نقد تاریخی هم پرهام پیشرو بود و با همراهی بزرگانی همچون منوچهر انور، کریم امامی و نجف دریابندری، علم ویرایش را توسعه و ترویج داد».

همایون‌پور در ادامه به شاخه‌های دیگر فعالیت‌های سیروس پرهام پرداخت و کارهای او را در زمینه‌ی فرش‌های عشایری فارس ستایش کرد. او گفت: «در حالی که کشوری مثل سوئد 900 سال است اسناد را جمع‌آوری می‌کنند، پرهام برای اولین بار در ایران برای این کار پیش‌قدم شد و در سال 1349 سازمان اسناد ایران را پایه‌گذاری کرد و توسعه داد».

هرمز همایون‌پور صحبت‌هایش را با تبریک به انتشارات علمی و فرهنگی ادامه داد و گفت: «کار انتشارات علمی و فرهنگی کار ارزشمندی است؛ چراکه با نشر این کتاب، از همکار ارزنده خودش قدردانی کرده است». او با تأکید بر اهمیت علمی کتابِ‌ همگام با زمانه، به نثر کتاب هم پرداخت و گفت: «نثر این کتاب در نهایت اختصار و ایجاز، دلنشین است و همه به آن معترف هستند».

پرهام بنیانگذار سازمان اسناد ملی است

دکتر پارسی‌نژاد نیز سیروس پرهام را از پیشگامان فرهنگ معاصر ایران خواند و با اشاره به حوزه‌های گستردۀ فعالیت ایشان نشان داد که پرهام در نقد ادبی تحلیلی، ویرایش و حفظ اسناد ملی از سابقون و پیشگامان بوده است. سپس با یادآوری وضعیت نقد و تحلیل زمانۀ سیروس پرهام که عملاً نقدی در کار نبود و مقالات صرفاً مدح یا ذم بوده‌اند، بر عملکرد بدیع سیروس پرهام در نقد به معنای پرداختن به نقاط قوت و ضعف یک اثر تاکید کرد. در ادامه گفت: «سیروس پرهام نخستین فردی بود که به ویرایش و مقابلۀ کتاب در موسسه فرانکلین پرداخت و پس از او منوچهر انور، فتح الله مجتبایی و نجف دریابندری راه او را ادامه دادند».

از دیگر فعالیت‌های بسیار مهم سیروس پرهام که پارسی‌نژاد به آن اشاره کرد راه‌اندازی سازمان اسناد ملی ایران است؛ به گفتۀ پارسی‌نژاد «تا پیش از اقدام پرهام در راستای حفظ و نگهداری اسناد ملی، موضوع اهمیت حفظ این اوراق برای مسئولان امر مطرح نبود و از آنها برای سوخت استفاده می‌شد، که با همت سیروس پرهام این مرکز راه اندازی شد و آرشیو ملی در ایران پدید آمد». همچنین پارسی نژاد اشاره کرد که فعالیت پرهام تنها برای حفظ اسناد مکتوب نبوده است و او درباره گنجینه اشیا و آثار تاریخی ایران نیز مقالات متعددی نوشته است که در کتاب «همگام با زمانه» نمونه‌هایی از این مقالات آمده است.

پارسی‌نژاد اقدامات پرهام را برخاسته از عشق او به ایران دانست و گفت: «همین عشق و اقدامات فراوان او بزرگداشت او را ضرورت می‌بخشد».

پرهام الگوی پژوهش‌های فرش است

تورج ژوله (تاریخ نگار فرش ایران) سخنران بعدی بود. وی با اشاره به تشویق دائمی دانشجویان به خواندن مقالات و آثار پژوهشی دکتر سیروس پرهام گفت: برای یک پایان‌نامه به یکی از دانشجویان گفتم کتاب «دست‌بافت‌های عشایری و روستایی فارس» را طبقه‌بندی موضوعی کند. بیش از 40 موضوع مختلف به غیر از موضوع اصلی کتاب، در این اثر یافت شد. موضوعاتی مثل تاریخ اجتماعی‌سیاسی و تاریخ فرش ایران».

ژوله با ستایش جایگاه علمی و فرهنگی دکتر سیروس پرهام، تأکید کرد شیوه ایشان در حوزۀ پژوهش‌های فرش باید به یک الگو تبدیل و بین دانشجویان فرش ترویج شود.

این تاریخ‌نگار فرش ایران ضمن آرزوی سلامتی برای دکتر سیروس پرهام، از جامعۀ هنری خواست دربارۀ روش و شیوۀ نگاه و قلم ایشان بحث و گفت‌وگو کنند و نتیجۀ این کار منتشر شود.

مجموعه «سیری در هنر ایران» بی‌نظیر است

کیانوش معتقدی (نویسنده، مترجم و پژوهشگر هنر اسلامی) نیز گفت: «آدم‌هایی از جنس سیروس پرهام، ستون‌های فرهنگ و هنر ایران هستند. پرهام نه‌تنها در زمینه فرهنگ و هنر ایران بلکه در زمینه ادبیات، فرش ایران، ترجمه و مجموعه‌ای از توانمندی‌هایی را که شاید امروز در چند نفر جمع شود یک‌تنه به دوش خود کشیده و بیش از نیم‌قرن بدون توقف کار کرده است». همچنین او بیان کرد که تلاش خستگی‌ناپذیر شخصیت اندیمشند بزرگی مثل دکتر سیروس پرهام باعث شده که فرهنگ و هنر این سرزمین باقی بماند و ما بتوانیم برای آیندگان دستاوردهایی از جنس کتاب‌ها و مقالات ایشان را به ارمغان بیاوریم و حفظ کنیم. وی به هماهنگی مطالعات ایشان با مطالعات بین‌المللی و روزآمدبودن کار پرهام اشاره کرد و نمونۀ کار بی‌نظیر ایشان را مجموعۀ بزرگ «سیری در هنر ایران» معرفی کرد.

وی در خاتمه یکی از مهمترین وجوه تلاش‌های فرهنگی دکتر پرهام را تلاش ایشان در زمینه ترجمه هنر دانست: «نباید فراموش کنیم که در صد سال اخیر، نهضت ترجمه در ایران به‌خصوص ترجمه‌های هنری و ادبی مقارن با شرایط اجتماعی‌سیاسی خاص ایران آغاز شد. در بین گروه اول روشنفکران و دانش‌آموختگانی که تقریباً از سال 1300 به بعد به دنیا آمدند، دکتر پرهام با دقت نظر، چیزی اضافه بر آنچه که متن دارد، ترجمه می‌کند؛ زیرا ایشان به هنر اشراف دارند؛ به خصوص در رشته فرش».

«همگام با زمانه» در همکاری با انتشارات علمی و فرهنگی شکل گرفت

سیروس پرهام نیز در پانصد و نود و چهارمین شب بخارا دربارۀ کتاب «همگام با زمانه» صحبت کرد. این پژوهشگر برجسته گفت: «همگام با زمانه» مجموعه مقالاتی است که در طول 64 سال نوشته شده و اولین مقاله در سال 1334 در مجلۀ «انتقاد کتاب» منتشر شده است.

او در توضیح فعالیت‌های خود، به نام برخی از مجلات اشاره کرد که در آن‌ها مقالات خود را به چاپ رسانده است؛ از جمله ماهنامۀ فرهنگستان، نامۀ بهارستان، مجلۀ آینده و به‌خصوص راهنمای کتاب به سردبیری دکتر یارشاطر و ایرج افشار. پرهام افزود در سال‌های اخیر بخش عمدۀ مقالات را در مجلات بخارا و نقد و بررسی کتاب تهران منتشر کرده است.

پرهام به زمینه‌های شکل‌گیری کتاب هم گریزی زد و گفت: «با توجه به اینکه همۀ مقالات در دسترس نبود از انتشارات علمی و فرهنگی خواهش کردم شروع به جمع‌آوری این مقالات کند و در چهار بخش «پژوهش و نقد ادبی»، «پژوهش و نقد هنری»، «پژوهش و نقد تاریخی» و «زیر و بم‌های ترجمه و ویرایش» به شکل کتاب به چاپ برساند».

او در پایان گفت: «من بیش از 200 مقاله دارم ولی با صرف‌نظر از بعضی مقالات اولیه که آن‌ها را نمی‌پسندیدم حدود 110 مقاله را در این کتاب منتشر کردم».

مصطفی فرهنگی