فرایند برگردان، آمادهسازی و انتشار تاریخ تمدّن به زبان فارسی به همت انتشارات فرانکلین و به صورت سیزده جلد جداگانه از میانههای دهه 30 شمسی آغاز شد. به گواه اسناد تاریخی موجود در انتشارات علمی و فرهنگی که به تازگی تنظیم و تجمیع شدهاند، نخستین ارادهها برای ترجمۀ این مجموعه به تاریخ خرداد 1335 و قرارداد میان همایون صنعتیزاده به نمایندگی از انتشارات فرانکلین و امیرحسین آریانپور در مقام مترجم جلد مشرقزمین گاهوارۀ تمدن برمیگردد. نجف دریابندری نیز در سالهای دور مسئول گردآوری ترجمههای تاریخ تمدن ویل دورانت بود و با دقت بر موعد رسیدن ترجمهها نظارت میکرد و دلسوزانه امور را پیگیری میکرد.
امیرحسین آریانپور، جامعه شناس، پژوهشگر، نویسنده، فرهنگ نویس و مترجم توانمند است. وی در ایران و لبنان و ایالات متحده آمریکا در رشتههای متنوع تحصیل کرد و دورههای دکتری علوم اجتماعی و فلسفه و علوم تربیتی و ادبیات فارسی را گذرانید.
و اما نجف دریابندری که مترجم و نویسندهای شهیر است و در میان اهل ادب به ویژگیهای زبانی و لحن خاص خود در ترجمه شهره است.
همۀ ما نجف دریابندری را به دقت و پاکیزهنویسی و حسن شهرت در میان مترجمان، مولفان و ناشران میشناسیم. با نگاهی به این برگ از مکاتبۀ او و امیرحسین آریانپور میتوانیم به وجوه دیگری از شخصیت او پی ببریم. در این نامه دریابندری از آریانپور میخواهد طبق قرار قبلی ترجمۀ مربوط به جلد «مشرق زمین: گاهوارۀ تمدن» از مجموعۀ تاریخ تمدن ویل دورانت را سریعتر به دست انتشارات برساند.
به زودی همه این اسناد در موزهای تجمیع شده و به نمایش عموم گذاشته خواهد شد. 78 هزار سند که در دوران کرونا اسکن شده است.