در دالان فراموشیِ پدر چه می‌گذرد؟

در ذهن آدمی که در حال دچارشدن (در آستانۀ ابتلا) به آلزایمر است، چه می‌گذرد؟ او دنیا را چگونه می‌بیند؟ زمان بر او چگونه می‌گذرد؟ اگر کنجکاو باشید که پاسخ احتمالی ولی هنرمندانه این سؤالات را بدانید توصیه می‌کنیم نمایشنامۀ پدر اثر «فلوریان زلر» را بخوانید.

فلوریان زلر، نمایشنامه‌نویس فرانسوی در سال 1979 به دنیا آمد. او با اینکه 41 سال بیشتر ندارد اما پختگی یک نمایشنامه‌نویس قهار را در آثارش به نمایش می‌گذارد. در تأیید این پختگی، کافی است تعریف گاردین از او را بخوانید؛ گاردین فلوریان زلر را هیجان‌انگیزترین نمایشنامه‌نویس قرن حاضر می‌داند.

ساناز فلاح‌فرد که چندین اثر از زلر (ازجمله نمایشنامۀ پدر) را به فارسی برگردانده است درباره او می‌گوید:

«سبک نگارش زلر با بقیه متفاوت و مختص به خودش است و در نوشتن و خلق اثر از کسی پیروی نمی‌کند [...] زلر تم جالبی برای روایت انتخاب می‌کند و پیچیدگی‌هایی که در متن او وجود دارد، خیلی متفاوت از روال معمول گره‌افکنی و پیچیدگی‌ای است که در نمایشنامه‌ها می‌خوانیم [...] از خواندن پدر واقعا شوکه شدم. اولین باری بود که می‌دیدم در یک تئاتر (نمایشنامه) ما به صورت کاملا سینمایی شاهد گره‌افکنی هستیم و همچنین رفت و برگشت‌ها و شکست زمانی که در تئاتر چندان معمول نیست.»

شاید همین نکته باعث شد که زلر تصمیم بگیرد خودش فیلمی سینمایی بر اساس نمایشنامه‌ای که نوشته بود بسازد. او در سال 2020 فیلم پدر را ساخت و در این لحظه که این متن نگاشته می‌شود این فیلم در سایت معتبر IMDB، امتیاز 8.3 از10 را دارد. ستارگان این فیلم آنتونی هاپکینز و اُلویا کُلمن هستند.

اما دست نگه دارید؛ اگر تاکنون فیلم پدر را ندیده‌اید این شانس را دارید که ابتدا با نگاه شخصی خودتان با این اثر (یعنی نمایشنامۀ پدر) مواجه شوید. پس این کتاب را به دست بگیرید و قبل از تماشای فیلم، متنِ نمایشنامه را بخوانید. غالباً گفته می‌شود بهتر است قبل از تماشای آثار نمایشی ِ اقتباسی، متن را بخوانید. این‌گونه هم از خوانش متن و هم از تماشای فیلم (یا تئاتر) لذت بیشتری خواهید برد.

ساناز فلاح‌فرد که نمایشنامۀ پدر را از زلر ترجمه کرده و انتشارات علمی و فرهنگی تا به حال دو چاپ از آن را روانۀ بازار کتاب کرده است. درباره این اثر همچنین گفته است: «تماشاگر (خواننده) این اثر مرتب غافلگیر می‌شود و به این می‌اندیشد که آیا چیزهایی که می‌بیند واقعی‌اند یا او اشتباه می‌کند. در نمایشنامۀ پدر، ما به عنوان مخاطب، کاملا درونی با تم فراموشی و آلزایمرِ کاراکتر پدر روبه‌رو می‌شویم و انگار به ذهن کاراکتر پدر راه پیدا می‌کنیم.»

زلر که در این اثر به دل ِ آلزایمر رفته هرگز دنبال این نبوده است که فضایی احساسی را برای مخاطب ایجاد کند بلکه تلاش کرده تجربه‌ای ملموس از فرایند فراموشی و گیجی در زمان و مکان را فراهم کند.

انتشارات علمی و فرهنگی چاپ دوم نمایشنامۀ پدر اثر فلوریان زلر با ترجمه ساناز فلاح‌فرد را در زمستان 99 منتشر کرد. این کتابِ 97صفحه‌ای در هزارنسخه و با قیمت 17هزار تومان در کتابفروشی‌های سراسر کشور موجود است. همچنین نسخۀ الکترونیک این کتاب را می‌توانید از سامانۀ فیدیبو تهیه کنید.

پی‌نوشت: نقل‌قول‌های ساناز فلاح‌فرد از گفتگوی ایشان با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به تاریخ سوم مهر 1397 است.

نویسنده: مصطفی فرهنگی