کپیرایت! این واژهای است که در سالهای اخیر زیاد به گوش و چشم ما میخورد. بسیاری از ناشران در تلاش هستند که تا جای ممکن یا حقوق مؤلف و ناشر خارجی را بپردازند یا رضایت آنها را برای ترجمه و چاپ اثر جلب کنند. اما اگر بخواهید ریشهی این رفتار را در جامعۀ نشر ایران بیابید کافی است نامۀ همایون صنعتیزاده به پرویز داریوش را بخوانید. مطابق این سند، پرویز داریوش مدتی است ترجمۀ کتابی را شروع کرده است، اما ناشر (فرانکلین) نتوانسته اجازۀ ترجمۀ آن را اخذ کند. به همین دلیل صنعتیزاده از او میخواهد ترجمۀ کار را متوقف کند.
35/4/13
«دوست عزیز آقای پرویز داریوش
با نهایت تأسف اداره مرکزی مؤسسه انتشارات فرانکلین به ما خبر داده است که ناشر انگلیسی کتاب "تاریخ تمدن" تألیف پرینتون به هیچ قیمتی حاضر نشده است که اجازۀ ترجمه فارسی را بدهد. با توجه به مندرجات قرارداد فیمابین راجع به ترجمۀ این کتاب متمنی است از ادامۀ ترجمه خودداری فرمائید. البته مؤسسه انتشارات فرانکلین حقالترجمه حضرتعالی را راجع به آن قسمت از کتاب که تا به حال ترجمه شده است به نسبت حقالترجمهای مذکور در قرارداد خواهد پرداخت. این اولین باری است که نتوانستهایم حق ترجمۀ کتابی را به فارسی به دست بیاوریم و بینهایت موجب شرمساری و تأسف حقیر و سایر کارمندان مؤسسه است. امیدوارم که این اتفاق ناگوار سبب دلسردی حضرتعالی نشده و باعث نَکث* لطف و محبت فروانی که تا به حال نسبت به مؤسسه داشتهاید نشود.
ارادتمند، همایون صنعتیزاده
این سند تاریخی و درخورتوجه یکی از هزاران اسناد انتشارات علمی و فرهنگی (فرانکلین) است. به اطلاع مخاطبان و علاقهمندان حوزه نشر و کتاب میرسانیم که موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی که نخستین موزۀ مستقل یک انتشارات محسوب میشود، با دارا بودن هزاران سند از این دست، به زودی افتتاح خواهد شد. منتظر خبرهای بیشتر در این زمینه باشید.
*نَکث به معنای شکستن یا برهمزدن پیمان است.
نویسنده: مصطفی فرهنگی