موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی افتتاح شد

به گزارش روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی روز گذشته سوم خرداد همزمان با سالروز فتح خرمشهر موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی افتتاح شد.

این مراسم که در فضای باز محوطۀ ساختمان انتشارات علمی و فرهنگی که یادگار ایرج کلانتری است برگزار ‌می‌شد با سرود جمهوری اسلامی ایران و آیاتی چند از کلام‌الله مجید آغاز شد و پس از آن ویدیویی با محتوای حماسه‌سازی مدافعان خاک و مدافعان سلامت پخش شد.
پس از آن مجری برنامه با خوشامدگویی به میهمانان فرهیخته آنان را میزبانان اصلی این مجلس معرفی کرد که هر کدام نقش بسزایی در این بنای ماندگار فرهنگی ایفا کرده‌اند.
سپس مخاطبان انتشارات علمی و فرهنگی در قالب ویدیویی با ارکان این نشر آشنا شدند و به دنبال آن یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین محصولات این نشر یعنی مجله کتاب امروز و کتاب کتاب امروز در قالب تصویر و متن به مخاطبان معرفی شد.

موزۀ انتشارات بیش از 300 هزار برگ سند و پنج هزار پروندۀ کتاب را داراست
در ادامه نادره رضایی، مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی، ضمن خوشامدگویی به حضار، خطابهٔ خود را آغاز کرد. او در بخش نخست سخنان خود گفت: «به خانهٔ خود خوش آمدید. خانه‌ای که خانهٔ شماست. موطن عزیز همهٔ ما زبان فارسی است که کاخ نظمش از باد و باران گزند نیافته است. ما در تاریخ و فرهنگ و معماری و هنر ایران بیتوته کرده‌ایم. شب‌های بسیار بر وطن رفته است؛ اما ما روی به سوی چراغ داریم.»

وی ادامه داد: «یک سال و چهار ماه و نوزده روز از نخستین روز ورود و فرصت و توفیق خدمت در مجموعه معظم علمی و فرهنگی گذشته است. در این مدت تمام تلاشمان بر این بوده که بیشتر از همراهی‌ها بهره ببریم و از تواضع‌، نیک اندیشی، نیک‌اثری، همدلی خالصانه، عشق به فرهنگ و هنر و ادب این دیارِ همراهانمان سپاسگزاریم.»

او پس از شرح فعالیت‌ها و گزارش مبسوطی از عملکرد انتشارات علمی و فرهنگی به موزه پرداخت و افزود: «به دنبال آن اتفاق تلخ سال 95 برای حفظ میراث و تاریخ عظیم به ایدهٔ احیای کتابخانه و آرشیو و آغاز طرح تأسیس موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی رسیدم و یکی از اولویت‌هایم در انتشارات شد که به جدیت دنبال کردم. این ایدهٔ محوری به حال آوردن گذشته و سپردن گذشته به آینده بود‌؛ ادای دینی به بنیانگذاران و بزرگان نشر با این نگاه که این اسناد است که روایت دقیق از تاریخ را می‌سازد و هویت و دانش ما را افزایش می‌دهد. ما مستمر به خود نهیب زدیم که خادم فرهنگ همان‌قدر که دلبستهٔ خلق و تولید است دل در گرو‌ حفظ و ثبت و نگهداری میراث گذشتگان هم دارد و برای همین ایجاد این موزه و مرکز اسناد اولویتی مهم در راه شناخت بهتر فرهنگ و ادب و سرزمین شمرده شد.»

رضایی افزود: «موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی حول سه محور اصلی راه اندازی مرکز اسناد، شامل اسناد مکتوب و داده های دیداری و شنیداری و دیجیتال، راه اندازی کتابخانه و آرشیو و تأسیس موزه شکل گرفت که امروز موزه و همچنین مرکز اسنادی با بیش از 300 هزار برگ سند و بیش از 5000 پروندهٔ کتاب مربوط به این قریب به 7 دهه فعالیت است که کار دسته بندی و اسکن و کدگذاری تخصصی جهت بهره‌برداری‌اش در حال انجام است.»

او در ادامه گفت: «تلاش کردیم با تأسی به تعبیر و تجربهٔ زیسته صنعتی‌زاده، مشکلات را به تسهیلات و انگیزه‌ای امیدوارانه برای برون رفت از مسائل بدل کنیم و با مدارا و همکاری مشفقانه و احساس مسئولیت مشترک برای خلق ارزش و نوآوری و کم‌رنگ کردن افتراقات بکوشیم. نیز اینکه از نارفیقی‌ها، ناملایمات و کج‌اندیشی‌ها نهراسیم و بگذاریم و بگذریم مثل بنیانگذار، مثل همایون صنعتی زاده که تا لحظهٔ مرگ به‌رغم قدرنادانستگی و نارواداری‌ها اثرگذاری داشت و از پای نایستاد برای ایران؛ کاش همهٔ مدعیان علاقه به ایران به مانند صنعتی‌زاده و همشهری‌اش سردار سلیمانی عمل کنند و بر اشتراکات برای حفظ ایران تکیه کنند.» 

مدیرعامل شرکت انتشارات علمی و فرهنگی افزود: «همایون صنعتی زاده پس از زندان همراه با بچه های پرورشگاه به جبهه رفت و از همان‌جا با حاج قاسم سلیمانی آشنا شد و رفاقتی از اوایل جنگ تا آخر حیات داشت. به گونه‌ای که در اواخر عمر صنعتی‌زاده در بستر مرگ، سردار سلیمانی به‌رغم‌ اشتغالات، چند باری بر بالینش آمد، پرستار را مرخص و ساعت‌ها با او‌ گذراند. یک جنبهٔ این رفاقت، بی‌تردید، شیفتگی حاج قاسم به «خرد» بود و تعلقات قلبی و باور عملی‌اش به حفظ ایران و شخصیت‌های ایران. در این روزهای سخت و صعب بیش از گذشته باید همه با همین رویکرد با هم باشیم نه برهم، که شاید بتوانیم با این با هم‌بودگی گذر کنیم. بی شک فرهنگ آن چیزی است که ما را ما می‌کند.»

مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگ به اقدامات انجام شده در انتشارات هم اشاره کرد و گفت: «راه‌اندازی سایت و سامانهٔ فروشگاه اینترنتی و باشگاه مخاطبان انتشارات علمی فرهنگی که موجب افزایش 100 درصدی فروش شد و همچنین  فاز توسعه این روند با هدف بازگشت به مأمویت اصلی نشر با روش‌های نوین و روزآمد در حال انجام است.»

نادره رضایی افزود: «تولید و انتشار هزار کتاب الکترونیک در سال 1399 با همکاری کتابخوان های  الکترونیک فیدیبو و طاقچه و هزار کتاب دیگر تا پایان سال 1400 و راندازی اپلیکیشن اختصاصی کتاب‌های علمی و فرهنگی و تولید کتاب‌های صوتی و استفاده از تکنولوژی واقعیت افزوده در حوزه کودک و نوجوان از جمله اقدامات صورت گرفته است.»

وی تصریح کرد : «احیای شوراهای تخصصی کتاب کودک و نوجوان و شورای علمی سیاستگذاری کتاب بزرگسالان پس از سه سال توقف فعالیت و ساماندهی اولویت تعهدات  به جامانده، با تلاش و دقت ترکیبی از هیئت علمی‌های جوان و بزرگان با تجربه و صاحب نظر  از دیگر اقدامات مهم این دوره است.»

رضایی افزود : «انتشار دوباره مجله کتاب امروز پس از 46 سال توقف و بازچاپ دورهٔ قدیمی این مجله در کتابی دوجلدی قطعاً ادای احترامی به کریم امامی و نویسندگان کتاب امروز و دیروز است.»

وی گفت : «تولید، چاپ و انتشار  406 عنوان کتاب چاپ اول و تجدید چاپ حوزهٔ بزرگسال و کودک و نوجوان و پروژه های ویژه در سال 99 در سال سخت کرونایی و شرایط ویژه دورکاری در نوع خود بی‌نظیر است.»

مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی  تصریح کرد: «طراحی و پیاده‌سازی سامانهٔ جامع مدیریت فرایند آماده‌سازی تولید و چاپ کتاب و اجرای طرح هویت بصری جامع انتشارات علمی و فرهنگی از دیگر اقدامات مهم پیش روی انتشارات است.»

وی ادامه داد: «امروز از تعدادی کتاب‌ و انتشارات رونمایی می‌کنیم که یکی از این کارها پروژه عظیم تخت جمشید است. بازنشر کتاب تخت جمشید پس از 58 سال ادای احترامی به هنرمند عرصهٔ کتاب و کتاب‌پردازی معاصر، هنرمند خبره و پدر کتاب‌آرایی نوین زنده‌یاد هرمز وحید است  که بسیاری از زیباترین طراحی‌های کتاب‌های محبوب ما در این مجموعه کار دست یا فکر اوست.»

رضایی در پایان سخنان خود ضمن آرزوی همدلی‌های ملی بیشتر خاطرنشان کرد: «امیدوارم با رواداری بیشتر و تکیه بر منافع ملی، امیدوار و استوار بایستیم و در برابر سختی‌ها تاب بیاوریم و از این روزهای صعب به یمن و برکت روز سوم خرداد گذر کنیم. روزی که روز نمادین پیروزی و مقاومت یک ملت است.»

بیشتر اسناد موزه انتشارات علمی و فرهنگی را ورق زده‌ام

پس از پخش کلیپی روایی از مصائب و مسائل راه‌اندازی موزه، رسول جعفریان، پژوهشگر تاریخ و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برای سخنرانی به روی صحنه آمد.
وی ضمن یادکرد خاطرات آشنایی‌اش با همایون صنعتی‌زاده (بنیان‌گذار انتشارات فرانکلین) از زحمات نادره رضایی برای راه‌اندازی موزه و مرکز اسناد تقدیر کرد و افزود: «من 90 درصد این سندها را تک‌تک ورق زده‌ام و می‌دانم چه گنجینۀ ارزشمندی برای پژوهشگران است. خوشحالم که قرار است این اسناد به صورت کتاب در آینده منتشر شود.»

جعفریان در ادامۀ سخنان خود گفت: «این‌گونه نبوده که هر کتابی که در آن دوره چاپ شده در حمایت از رژیم پهلوی بوده باشد، بلکه بسیاری از کتاب‌های آن دوره گویای تاریخ و فرهنگ ایران و جهان بوده است».

رسول جعفریان همچنین با اشاره به شکاف بین نسل علمی پیش از انقلاب و نسل جوان امروزی گفت: «بین دو نسلی که در نهادهای علمی پیش از انقلاب و در دوره پهلوی کار می‌کردند و بعد از انقلاب که به هر دلیلی امکان کار برایشان فراهم نشد با نسل امروزی شکاف وجود دارد و نسل فعلی اطلاعاتی درباره این افراد ندارند. ما همواره دغدغه این موضوع را داشته‌ایم.»

وی ادامه داد: «با شنیدن خاطرات افرادی مانند ناصر پاکدامن در سال‌های همکاری‌اش با فرانکلین متوجه می‌شویم که انگیزه این افراد تنها کار علمی بوده اما پس از انقلاب نسل‌های دیگری جایگزین این افراد شدند و در واقع انقطاع بین‌نسلی ایجاد شد. امروز نسل جوان و فرهیحته ما با استدلال سخن می‌گوید و ما حس می‌کنیم که به این نسل توجه کافی نشده است.»

رئیس مرکز اسناد و کتابخانه دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به نهادهایی مانند انجمن آثار ملی و خدمات عرضه‌شدۀ آنان توضیح داد: «انجمن آثار ملی در دهۀ 30 تأسیس شد و با چاپ کتاب درباره شهرهای مختلف ایران خدمت بزرگی را به کشور کرد اما امروز متأسفانه جوانان ما اساساً با این نهادها و نسل‌ها آشنا نیستند.»

جعفریان تأکید کرد: «تلاش نهادی مانند انجمن آثار ملی خدمت به فرهنگ اسلامی ایرانی است و در این نهاد آثار ارزشمندی مانند تفسیرهای فارسی، متون اخلاقی کهن، آثار فقه سیاسی، فرهنگ لغات قرآنی و ... منتشر شده است. خوشبختانه تعدادی از افراد این نسل در بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی مشغول به کار هستند اما باید توجه بیشتری به این نسل داشت.»
جعفریان در ادامه با اشاره به خاطراتی دربارۀ مرحوم صنعتی‌زاده و تدین و وطن‌دوستی او گفت: «تلاش‌های مرحوم صنعتی‌زاده و ترجمه آثاری چون تأثیر علم در اندیشه و ... ماندگار است و لازم است تا مجموعه‌هایی مانند انتشارات علمی فرهنگی استمرار داشته باشد تا این دو نسل به هم مرتبط باشند.»

جعفریان در بخش پایانی سخنان خود ضمن ارج نهادن به زحمات مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی و همکاران این نشر، از وزارتخانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی به خاطر حمایت از این نشر تقدیر کرد.

موزۀ و مرکز اسناد علمی و فرهنگی کاری است کارستان

پس از سخنان رسول جعفریان، ویدیویی برای معرفی کتاب تخت جمشید پخش شد که پس از سال‌ها تجدید چاپ شده است. سخنران بعدی مراسم ژاله آموزگار، اسطوره‌شناس و مدرس دانشگاه بود.
آموزگار با ارج نهادن به زحمات نادره رضایی، گفت در جایگاه کسی صحبت می‌کند که اگرچه در این نشر، صاحب کتابی نیست، اما مخاطب بسیاری از آثار این نشر بوده است: «این بخت را نداشتم که جزو پایه‌گذاران این نشر باشم اما طبعاً جزو کسانی بوده‌ام که از دستاوردهای این مؤسسه بهره بسیار برده‌ام و گواه راستین آن جای گرفتن کتاب‌های چاپ‌شده این مؤسسه، در قفسه‌های کتابخانه‌هایمان است. پس به این ترتیب من و امثال من هم در افتخارات این مؤسسات سهیم هستیم چراکه هر تولیدکننده‌ای به مصرف‌کننده احتیاج دارد.» 

او در ادامه افزود: «آنچه امروز شاهد آن هستیم، کاری بود کارستان. نجات دادن بیشتر اسناد از میان توده‌های دورریختنی شبیه به رویداد برخی فیلم‌های تخیلی است. من به همه عزیزان به ویژه خانم رضایی دست‌مریزاد می‌گویم. کسانی بوده‌اند که حتی جرئت نام بردن از گذشتگان و دانشمندان را که خدماتشان انکارناپذیر است ندارند؛ آنها که یا روی در نقاب خاک کرده‌اند یا به دلایلی از صحنۀ خدمت بیرون هستند. دکتر رضایی، نه‌تنها به آنها بی‌احترامی روا نداشت بلکه خدماتشان را ستود. به قول سعدی: بزرگش نخوانند اهل خرد/ که نام بزرگان به زشتی برد.»

فرهنگ مسئلۀ اصلی ماست

سخنران بعدی مراسم، استاد احمد سمیعی گیلانی بود که حضار به احترام او قیام کردند و تا استقرار او در پشت تریبون او را ایستاده تشویق کردند.
سمیعی گیلانی سخنانش را با نکاتی مطایبه‌‌آمیز آغاز کرد و گفت که می‌خواهد سخنان رضایی را ویرایش کند؛ هم ویرایش فنی و هم ویرایش محتوایی: «ایشان من را دکتر خطاب کردند در حالی که من به درجه دکتری نائل نشدم. از طرف دیگر ایشان من را پدر ویراش خطاب کردند، این در حالی که من خود را فرزند ویرایش می‌دانم، نه پدر آن. من از ویرایش چیزها یاد گرفتم. ویرایش سطح فکری من را بالا برد و با ویرایش با فرهیختگان آشنا شدم. ویرایش به من نشان داد چگونه کتاب بخوانم و به چه چیزهایی توجه کنم.»

او ضمن ابراز خرسندی به دلیل حضور در جمع خادمان فرهنگ افزود: «فرهنگ مسئله اصلی ماست. مسئله اصلی رسول اکرم هم فرهنگ بوده است. رسالت ایشان رسالت فرهنگی بوده است. ما می‌توانیم دانش و فن را از بیرون اقتباس کنیم و سطحمان را بالا ببریم اما این ابزار و آلات (این دانش و فن) فرهنگ لازم دارد.» 

نویسنده کتاب نگارش و ویرایش با اشاره به تفاوت فرهنگی میان نسل قدیم و جدید گفت: «من با فرهنگ نسل جدید آشنا نیستم. من از فرزند و نوۀ خودم چیز یاد می‌گیرم؛ به همین دلیل برای من بالاتر از سطح انتظار بود که جوانان، با این وضعیت و مشکلات، بانی چنین مجلسی شوند.»

این استاد بزرگ زبان و ادبیات فارسی  ضمن تأکید بر متجدد بودن رسول اکرم (ص) در کل تاریخ دنیا گفت: «من عاشق او (رسول اکرم) هستم چون چیزی را که ما لازم داریم، او در آن زمان به صحابه نشان داد. ایشان متجددترین شخصیت تاریخ است.» 
سمیعی گلانی در پایان سخن خود بار دیگر بر اهمیت فرهنگ تأکید کرد و آن را خشونت‌ستیز دانست. او افزود با اینکه سطح فرهنگی بالا رفته است ولی متأسفانه همچنان شکاف فرهنگی وجود دارد. خاندان فرهنگ می‌خواهند این شکاف را پُر کنند.

موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی کاری سترگ است
پس از سخنان استاد ویدیویی با محتوای اجرای مسئولیت اجتماعی از سوی انتشارات علمی و فرهنگی پخش شد و بدین‌ترتیب نوبت به سخنرانی شریعتمداری رسید. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ابتدای سخنان خود گفت: «خدا را شاکرم که در احیای مجدد و دوباره‌سازی انتشارات علمی و فرهنگی با استفاده از نیروی جوان، خلاق، مبتکر و نوآور ایرانی که هرگاه ما به او اعتماد کردیم نتیجه‌های درخشان دیدیم، نقش داشته‌ام. من با اشتیاق به جمع اهالی علمی و فرهنگی می‌آیم چراکه در این مجامع چهره‌هایی را از نزدیک می‌بینم که شاید در طول زندگی‌ام خیلی کم می‌بینیم؛ چهره‌هایی که در حفظ هویت ملی و دینی من، نقش اساسی دارند. من با اشتیاق برای دیدن و بوسیدن دست شما می‌آیم و چون این کار در ایام کرونا مقدور نیست، به پاس زحمات و خدمات شما، تعظیم می‌کنم.»

شریعتمداری با اشاره به زمان تحصیل خود و افتخار شاگردی استاد سمیعی گیلانی در مدرسه شاهپور رشت، از جامعۀ فرهنگی ایران مدد طلبید و ضمن اشاره به دوران مشروطه گفت: «هر وقت جنبش بزرگی میان این ملت پدید آمد و مفاهیم زیبا و با بار مثبتی خلق شد، با شروع مخاصمه‌ها و منازعه‌ها به مفاهیمی به عکس خود بدل شدند. مثل مشروطه که با آن اصول موضوعه همچنان درخشان و حیات‌بخش آغاز شد، اما با شروع اختلاف‌ها و منازعه‌ها تا جایی پیش رفت که در مطبوعات آن زمان وقتی می‌خواستند مثالی برای هرج و مرج بزنند می‌گفتند مشروطه شد! بار مثبت انقلاب اسلامی ایران هم با مفاهیمی همچون ظلم‌ستیزی و استقرار عدالت، فرهنگی بودن، برخورد با تبعیض، برابری، در نزد همۀ افکار غیرقابل انکار است. اما امروز در کف جامعه و ذهن مردمان آن اندیشه‌ها به همان زیبایی باقیست؟ پاسخ این است که نه. چرا؟ دلیلش را من همان منازعات داخلی و مخاصمات خارجی می‌دانم. در مخاصمات خارجی دوگانه‌ تسلیم یا جنگ پیشاروی کشور گذاشته‌ایم که گویی هیچ راه سومی نیست.»

شریعتمداری ادامه داد: «در داخل نیز [متاسفانه] هیچ راهی برای رسیدن به قدرت، حتی با هدف خدمت، جز منازعه و مناقشه نیست. زیست توأم با مدارا و رواداری از بین مردم ما رخت بربسته. طبق روایت الناس علی دین ملوکهم می‌توان نتیجه گرفت که گاهی در بین مسئولان هم چنین ویژگی‌هایی دیده می‌شود. ما باید به ریشه‌های ایرانی اسلامی خودمان برگردیم که صلح و مدارا و رواداری و تحمل از مشخصات اصلی آن بود. از شما اصحاب فرهنگ مدد می‌خواهم که در این زمینه قلم بزنید و از تشریح مصادیق آن خسته نشوید.»

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ادامه به مسئله موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی پرداخت و آن را کاری سترگ و عظیم دانست و ضمن یادآوری خاطره‌ای از ابتدای انقلاب، از دست‌اندرکاران این موزه تقدیر و تشکر کرد. وی با اشاره به مسئله فرهنگ یادآور شد: «ما باید شکاف فرهنگی را با آشتی دادن گذشته و حال از بین ببریم.»

شریعتمداری با اشاره به نقل قولی از مقام معظم رهبری درباره انتشارات علمی و فرهنگی و ارتباط آن با سازمان تأمین اجتماعی، افزود: «من این خاطره را شینده بودم که ایشان گفته بودند انتشارات چه ربطی به تأمین اجتماعی دارد. تلاش کردم تغییری در اینجا به وجود بیاید. تلاش شد سازمان تأمین اجتماعی ایران که بزرگ‌ترین سازمان اجتماعی ایران است و با قریب به 50 میلیون نفر ایرانی، مستقیم و غیرمستقیم سر و کار دارد، بنشیند در جایگاهی که حامی مؤسسه‌ای علمی و فرهنگی به عظمت انتشارات علمی و فرهنگی باشد. خوشحالم با تلاش خانم رضایی به این نقطه رسیدیم.»

او در پایان سخنان خود از همه بزرگانی که در این نشر تلاش کردند و اثری مستقیم یا غیرمستقیم برای ارتقای فرهنگ از خود باقی گذاشتند تقدیر کرد. شریعتمداری در پایان گفت: «شهادت می‌دهم اهالی فرهنگ در طول تاریخ، دلسوزترین و نزدیک‌ترینِ مردمان به ملت ایران بوده‌اند. بدون شک صنعتی‌زاده‌ها در زمینه‌های مختلف از خود هنرهای فراوان بروز داده‌اند اما مهم‌ترینشان فعالیت‌های فرهنگی آنها بود.»

در انتهای این مراسم از چندین عنوان کتاب نظیر فلسفه تربیتی امام موسی صدر، تخت جمشید، کشاورزی ایران در دورۀ قاجار، تعلیقات تأمین اجتماعی، هنر چین از 1980، آشنایی با هنر، کاوش در ایران، کتاب کتاب امروز پرده‌برداری و همچنین دیوار مشاهیر انتشارات علمی و فرهنگی رونمایی شد. پس از آن موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی که یگانه موزۀ انتشارات در نوع خود در کشور است با حضور همۀ میهمانان و به دست استاد احمد سمیعی گیلانی به صورت رسمی افتتاح شد. در پایان از تمبر این موزه نیز به دست حاضران رونمایی شد.

گزارشگر: مصطفی فرهنگی