تخت جمشید؛ پایانِ ترجمه، آغازِ تصحیح

به گزارش روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی در قسمت‌‌های قبلیِ مرور اسناد کتابِ تخت جمشید به موضوع نامه‌نگاری‌های مترجم و ناشر پرداختیم. گفته شد پس از آنکه ترجمه، پسندِ علی‌اصغر مهاجر قرار گرفت به عبدالله فریار پیشنهادِ ترجمۀ مقالات امرسن را داد. همچنین از چکی 9 هزارتومانی صحبت شد که به عنوان بخشی از حق الترجمه در وجه مترجم صادر شده بود.

در تاریخ 12 آذر 1337، عبدالله فریار در پاسخِ به نامۀ مهاجر و پیشنهاد او، از خستگی ناشی از ترجمۀ تخت جمشید می‌گوید. فریار در این‌باره می‌نویسد: 

«مرقومۀ مبارک واصل شد و از لطف جنابعالی بسیار ممنونم. اگرچه خستگی ترجمۀ کتاب تخت جمشید هنوز برطرف نشده ولی با کمال میل حاضرم کتاب دیگری را شروع کنم. مقالات امرسن پیشنهاد خوبی است ولی این کتاب چنانچه اطلاع دارید در چند مجلد است. نمی‌دانم همه آن‌ها را در نظر دارید یا منتخبی از مقالات را، در هر حال کار آسانی نیست. اگر کتاب کوچکتری در نظر داشته باشید که بشود آن را در ظرف پنج-شش ماه تمام کرد، مرقوم فرمایید و الا همان مقالات امرسن را لطفاً بفرستید بنده شروع کنم. خدمت آقای همایون صنعتی عرض سلام دارم و در اجرای فرمایشات جنابعالی بیشتر حاضرم.»

اندکی پیش از این نامه، فرایند تحویل متن به بنگاه ترجمه و نشر کتاب آغاز شده بود؛ این اما آغاز مسیری بود که تا رسیدن به انتشار تخت جمشید، انتظاری هفت ساله لازم داشت، زیرا در این میان اتفاقاتی می‌افتد که حتی انتشار این کتاب را برای مدتی نیز منتفی  خواهد کرد. اما پیش از آنکه بخواهیم به این موضوع بپردازیم بهتر است نگاهی داشته باشیم به دو سند در سال‌های پایانی دهۀ 1330 خورشیدی. 

در یکی از این اسناد به تاریخ 13 مهر 1338، علی نوری از مؤسسۀ انتشارات فرانکلین خطاب به بنگاه ترجمه و نشر کتاب می‌نویسد:

«محترما عطف به قرارداد مورخ 1334/12/5 دربارۀ طبع و نشر کتاب «تخت جمشید»، مقتضی است دستور فرمائید متن ترجمۀ فارسی اثر مذکور در فوق را که مدتی پیش برای مرور و مقابله به آن بنگاه تسلیم شده است، به این مؤسسه اعاده فرمایند تا هرچه زودتر نسبت به طبع آن اقدام شود. 
ضمناً نظر به اینکه مدتی است که متن کامل ترجمه فارسی اثر تحویل گردید، مقتضی است در اجرای مفاد بند ب ماده 5 قرار داد نسبت به پرداخت مبلغ یکصد هزار ریال (100000 ریال) بابت قسمتی از وجه حق التألیف کتاب مزبور اقدام لازم محمول دارند. موجب مزید امتنان خواهد بود.» 

سند دوم قراردادی است میان همایون صنعتی‌زاده، به نمایندگی از مؤسسۀ فرانکلین و سید محمدتقی مصطفوی که در این قرارداد منقح نامیده شده است. بر اساس این قرارداد مقرر می‌شود که متنِ تنقیح و تصحیح شده در دو مرحلۀ زمانی شامل فرودین 1340 و شهریور 1340 آماده شده باشد. بابت این تنقیح و تصحیح بر سر مبلغ 60 هزار ریال توافق شده بود. این قرارداد در تاریخ 39/10/26 به امضای طرفین رسید.

در قسمت بعدی از مرور اسنادِ کتاب تخت جمشید، برگ‌های دیگر از اسناد این کتاب مورد بررسی قرار خواهد گرفت.