راهنمایی تازه و خوش‌خوان در شناخت مارتین لوتر

مارتین لوتر الاهیدان، بنیانگذار مسیحیتِ پروتستان و پرچم‌دار بزرگ جریان اصلاح مسیحی در دهم نوامبر 1483 در شهر ویتنبرگ، شهر کوچکی در آلمان مرکزی، متولد شد. او را به حق از تأثیرگذارتریتن و مهم‌ترین شخصیت‌های هزارۀ دوم میلادی دانسته‌اند. لوتر در اواخر دهۀ 1520 به بیماری آنژانیا (بسته‌شدن شریان‌های قلب) مبتلا شده بود و همین بیماری موجب شد که در 18 فوریه 1546 دچار حملۀ قلبی شود و مرگش سر برسد. در زمانۀ او کلیسا در آستانۀ قرن شانزدهم نهادی پیچیده و مملو از تعارض‌ها بود. از یک‌طرف نظام کلیسایی رومی نهادی فاسد و اقتدارجو شده بود. از طرفی دیگر بیشترینۀ مردم مؤمن واقعی بودند و پارسایی بسیار فراگیر بود. در این میان لوتر، استاد دانشگاه ویتنبرگ و روحانی‌ای موعظه‌گر، نهاد کلیسا و نظام الاهیاتی مسیحی رسمی را در موضوعاتی مثل «توبه‌نامه‌فروشی» و لزوم واسطه‌گری کشیشان در ارتباط با خدا و ... درخور اصلاحی گسترده میدید. اختراع ماشین چاپ به دست گوتنبرگ و وضعیت سیاسی دوران به او مدد رساند که علاوه بر نگارش رساله‌های الاهیاتی و فرهنگی بسیار، در دسامبر 1521 با نخستین ترجمۀ عهد جدید از زبان یونانی به آلمانی آغازگر جریان اصلاح تازه‌ای در مسیحیت شود. ترجمۀ آلمانی او کتاب مقدس را از انحصار کلیسا خارج کرد، به دست عموم مردم رساند و آنان را مستقیم با مضامین آن آشنا کرد. 

دربارۀ مارتین لوتر کتاب‌های بسیار نوشته شده است، اما شخصیت او هنوز رازآلود و دیرفهم مانده است. اثر دیوید ویتفورد از مجموعۀ راهنمای سرگشتگان می‌کوشد که پرده از برخی از این ابهام‌ها کنار بزند و دانشجویان و نوورود‌ان به این دست موضوعات را با زبانی عامه‌فهم و در عین حال تحقیقی، در شرح زندگی لوتر، بسترهای تاریخی و سیاسی و دینی، لحظات تعیین‌کننده و موضع‌گیری‌های الاهیاتی او یاری رساند. 

این کتاب پیش‌درآمد مفیدی بر برخی از پیچیده‌ترین جنبه‌های الاهیاتی ماتین لوتر است. بحث با بررسی مختصر زندگی‌نامۀ لوتر و اروپای دوران لوتر در بخش اول آغاز می‌شود. در بخش دوم با عنوان «الاهیات لوتر برای پرسشگران»، در فصل سوم موضوعاتی مثل توبه‌نامه‌های کلیسا، نودوپنج رساله و نجات از طریق ایمان مطرح می‌شود. فصل پنجم همین بخش بر دو بن‌مایۀ اصلی اندیشۀ لوتر یعنی تمییز بین شریعت و انجیل و الاهیات صلیب متمرکز می‌شود. در فصل بعدی برخی از مهم‌ترین اندیشه‌های دینی اصلاحی لوتر نظیر آزاد بودن ارادۀ انسان در سلسله بحث‌هایی با دزایدریوس اراسموس بحث می‌شود. فصل ششم به شناخت دجال و نقش دجال در اندیشۀ مارتین لوتر اختصاص دارد که تجسمش برای او نهاد پاپ و کلیسای رسمی است. فصل هفتم خشونت سیاسی و مقاومت یک مسیحی در برابر حاکم ظالم و غیرقانونی محلّ توجه است. فصل هشتم یکی از دو نوشتۀ بحث‌برانگیز مارتین لوتر در انتقاد تلخ و گزنده از جنگ دهقانان بررسی می‌شود. فصل نهم یکی دیگر از رساله‌های بحث‌انگیز لوتر با عنوان دربارۀ یهودیان و چگونگی نوشته شدنش از سوی لوتر واکاوی می‌شود؛ مقاله‌ای تکان‌دهنده علیه یهودیان که در خلال جنگ جهانی دوم رایش سوم از آن بهره گرفت.

کتاب لوتر از سلسله مجموعۀ راهنمای سرگشتگان نوشتۀ دیوید ویتفورد در سال 2011، به دست انتشارات علمی و فرهنگی و برگردان محمد صفار در سال 1400 برای بار نخست در شمارگان 1000، 248 صفحه و با قیمت 45 هزار تومان راهی بازار نشر شده است.