جعفریان: اسناد موجود در انتشارات علمی فرهنگی می‌تواند منابع پژوهشی خوبی باشد/ تأکید سمیعی گیلانی بر مسئله فرهنگ

به گزارش  روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) آیین افتتاحیه موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی عصر روز سوم خردادماه با حضور چهره‌هایی چون هرمز همایون‌پور، گلی امامی، منصوره اتحادیه، ژاله آموزگار، احمد سمیعی گیلانی، علی دهباشی، اشرف بروجردی، رسول جعفریان،‌ هادی خانیکی، مهدخت معین و جمعی از اهالی فرهنگ در محل انتشارات علمی فرهنگی برگزار شد.

نادره رضایی مدیر انتشارات علمی و فرهنگی در ابتدای این مراسم گزارشی از فعالیت‌های صورت‌گرفته در نهاد متبوع خود ارائه کرد و گفت: با وجود مشکلات و ناملایمات بسیار، اقدامات مهمی در انتشارات صورت گرفت. راه‌اندازی سایت، سامانه فروشگاه اینترنتی و باشگاه مخاطبان انتشارات علمی و فرهنگی که موجب افزایش صددرصدی فروش با وجود شرایط کرونایی شد و فاز توسعه‌ای این روند با هدف بازگشت به مأموریت اصلی نشر با روش‌های نوین و روزآمد در حال انجام است.
به گفته او، در همین راستا تولید و انتشار 1000 کتاب الکترونیک در سال 99 با همکاری کتاب‌خوان‌های الکترونیک فیدیبو و طاقچه و 1000 کتاب دیگر تا پایان سال 1400؛ راه‌اندازی اپلیکیشن اختصاصی کتابخوان علمی و فرهنگی و تولید کتاب‌های صوتی و استفاده از تکنولوژی‌ واقعیت افزوده در حوزه کتاب کودک و نوجوان صورت پذیرفت.
 رضایی به احیای شورای تخصصی کتاب کودک و نوجوان و احیای شورای علمی و شورای سیاستگذاری کتاب بزرگسال پس از سه سال توقف فعالیت اشاره کرد و افزود: ساماندهی و اولویت‌بندی بیش از هزار تعهد به‌جامانده با تلاش و دقت ترکیبی از اعضای هیأت علمی جوان و بزرگان باتجربه و صاحب‌نظر از اقدامات مهم این دوره است که از همراهی تک‌تک این عزیزان به ویژه استادان بزرگوارم جناب آقای دکتر ‌هادی خانیکی و جناب آقای فریدون عموزاده خلیلی و دوست و خواهر خوبم سرکار خانم دکتر سمیه توحیدلو بابت همراهی و یاری بی‌دریغشان سپاسگزارم.
او با اشاره به انتشار دوباره مجله «کتاب امروز» پس از 46 سال توقف و بازچاپ دوره قدیمی این مجله در کتاب دو جلدی توضیح داد: این اقدام ادای احترامی است به کریم امامی و تک‌تکِ نویسندگانِ کتاب امروزِ دیروز و به همراهان دیروز و امروزمان.
رضایی ادامه داد: تولید، چاپ و انتشار 406 عنوان کتاب (چاپ اول و تجدید چاپ) حوزه بزرگسال، کودک و نوجوان و پروژه‌های ویژه در سال 99 یعنی ما در بلوا سالِ سختِ کرونایی و شرایط ویژه دورکاری و کاهش نیرو و با اینکه شاید ناممکن می‌نمود اما بیش از هر سالی تولید کردیم و رکورد زدیم. امیدوارم همان‌گونه که مکرر تأکید کرده‌ام زین پس به سیاق گذشته‌مان تولید کنیم و شاخص‌های کمی و کیفی‌مان به صورت توأمان رکوردها را بشکند! به صورتی که هر کتاب ما یک پروژه ویژه باشد.
به گفته مدیر انتشارات علمی فرهنگی، طراحی و پیاده‌سازی سامانه جامع مدیریت فرآیند آماده‌سازی، تولید و چاپ کتاب و اجرای طرح هویت بصری جامع انتشارات علمی و فرهنگی از دیگر اقدامات مهم و پیش‌روی انتشارات است.
رضایی در بخش دیگری از سخنانش از رونمایی تعدادی از کتاب‌ها و پروژه‌های ویژه انتشارات از جمله پروژه عظیم «تخت جمشید» خبر داد و افزود: بازنشر کتاب فاخر «تخت جمشید» پس از 58 سال ادای دینی است به زنده‌یاد هرمز وحید هنرمند عرصه کتاب و کتاب‌پرداز معاصر و هنرمند و فن‌شناس خبره و پدر کتاب‌آرایی نوین که بسیاری از زیباترین طراحی‌های کتاب‌های محبوب ما در این مجموعه کار اوست.
او در ادامه درباره راه‌اندازی موزه و مرکز اسناد توضیح داد و گفت: به دنبال آن اتفاق تلخ سال 95 برای حفظ میراث و تاریخ عظیم‌مان به ایده احیای کتابخانه و آرشیو و آغاز طرح تأسیس موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی رسیدم و یکی از اولویت‌هایم در انتشارات شد و به‌جد آن را پی گرفتیم. با این ایده محوری به حال آوردن گذشته و سپردن گذشته به آینده و البته ادای دینی به بنیانگذاران و بزرگان نشر با این نگاه که این اسناد است که روایت دقیق از تاریخ می‌سازد و اسناد است که هویت و دانش ما را افزایش می‌دهد و مستمر به خود نهیب زدیم که خادم فرهنگ همان‌قدر که دلبسته خلق و تولید است دل در گروی حفظ و ثبت و نگهداری میراث گذشتگان هم دارد و برای همین ایجاد این موزه و مرکز اسناد اولویتی است مهم و گامی است بلند در راه شناخت بهتر فرهنگ و ادب و سرزمین ما.
به گفته رضایی، موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی حول سه محور اصلی راه‌اندازی مرکز اسناد، شامل اسناد مکتوب و داده‌های دیداری و شنیداری و دیجیتال، راه‌اندازی کتابخانه و آرشیو و تأسیس موزه شکل گرفت که امروز موزه و همچنین مرکز اسنادی با بیش از 300 هزار برگ سند و بیش از 5000 پرونده کتاب مربوط به قریب به 7 دهه فعالیت که دسته‌بندی و اسکن شده و کار کدگذاری تخصصی جهت بهره‌برداری‌اش در حال انجام است را به اتفاق افتتاح خواهیم کرد.
او گفت: این اقدامات در شرایط سخت کرونایی و اوضاع نابسامان اقتصادی کشور و  شرایط ویژه انتشارات در پی اقدام ضروری و قابل تحسین توقف چاپ دفترچه‌های درمانی تأمین اجتماعی پس از بیش از دو دهه و حذف بودجه 90درصدی انتشارات رقم خورد و این شرایط ویژه، ما را بر آن داشت به جای یأس و سرخوردگی در این روزهای مستعد ناامیدی و رخوت، هم میراث گذشته را احیا کنیم و هم تلاش کنیم انتشارات راهی برای رهایی از وابستگی به چاپ دفترچه بیابد و به مأموریت اصلی خود و بهره‌گیری از ظرفیت‌هایش برگردد و بدین‌گونه دوره طلایی و نقطه عطف دیگری در تاریخ این مجموعه معظم فرهنگی بسازد. از این رو به سیاق بنیانگذار مجموعه تلاش کردیم به مشکلاتمان که کم هم نبودند با حوصله و بصیرت نگاه کنیم و با مختصری صفای دل! شاید فرشته الهام رغبت کند و وارد دلمان شود که به گمانمان شد!
 رضایی یادآور شد: تلاش کردیم به تعبیر و تجربه زیسته صنعتی‌زاده، مشکلات را به تسهیلات و انگیزه ای امیدوارانه برای برون‌رفت از مسائل بدل کنیم با مدارا و همکاری مشفقانه و احساس مسئولیت مشترک برای خلق ارزش و نوآوری و تلاش برای کم‌رنگ کردن افتراقات و تکیه بر ضرورت پررنگی اشتراکات با هدف ایجاد وفاق و از نارفیقی‌ها، ناملایمات و کج‌اندیشی‌ها نهراسیم و بگذاریم و بگذریم مثل بنیانگذار، مثل همایون صنعتی‌زاده که تا لحظه مرگ با وجود قدرنادانستگی و نارواداری‌ها اثر گذاشت و از پای نایستاد برای ایران و ای کاش همه مدعیان علاقه به ایران به مانند صنعتی‌زاده و همشهری‌اش سردار سلیمانی عمل کنند و تکیه بر اشتراکات برای حفظ ایران. همایون صنعتی‌زاده پس از زندان همراه با بچه‌های پرورشگاه به جبهه رفت و ازهمان‌جا با حاج قاسم سلیمانی آشنا شد و رفاقتی از اوایل جنگ تا آخر حیات. به گونه‌ای که در اواخر عمر صنعتی‌زاده در بستر مرگ، سردار سلیمانی با وجود اشتغالات، چند باری بر بالینش آمد، پرستار را مرخص  و ساعت‌ها با او‌ گذراند. یک جنبه این رفاقت، بی‌تردید، شیفتگی حاج قاسم به "خرد" بود و تعلقات قلبی و باور عملی‌اش به حفظ ایران و شخصیت‌های ایران‌دوست و آگاه. در این روزهای سخت و صعب بیش از گذشته باید همه با همین رویکرد با هم باشیم نه بر هم که شاید بتوانیم با این باهم‌بودگی گذر کنیم واِلا بی‌شک به‌تنهایی کمیم و گذرمان به ماشدگی از سختی‌های شرایط، به‌غایت دشوار. بی‌شک فرهنگ آن چیزی است که ما را ما می‌کند. و امیدوارم با رواداری بیشتر و تکیه بر منافع ملی، امیدوار و استوار بایستیم و تاب بیاوریم در برابر سختی‌ها و گذر کنیم از این روزهای صعب به یمن و برکت این روز! روز سوم خرداد! روز نمادین پیروزی و مقاومت یک ملت!
 

رسول جعفریان هم در این مراسم با اشاره به شکاف بین نسل علمی پیش از انقلاب و نسل جوان امروزی گفت: بین دو نسلی که در نهادهای علمی پیش از انقلاب و در دوره پهلوی کار می‌کردند و بعد از انقلاب که به هر دلیلی امکان کار برایشان فراهم نشد با نسل امروزی شکاف وجود دارد و نسل فعلی اطلاعاتی درباره این افراد ندارند.
او ادامه داد: با شنیدن خاطرات افرادی مانند ناصر پاکدامن در سال‌های همکاری‌اش با فرانکلین متوجه می‌شویم که انگیزه این افراد تنها کار علمی بوده اما پس از انقلاب نسل‌های دیگری جایگزین این افراد شدند و در واقع انقطاع بین‌نسلی ایجاد شد. امروز نسل جوان و فرهیختۀ ما با استدلال سخن می‌گوید و ما حس می‌کنیم که به این نسل توجه کافی نشده است.
رئیس مرکز اسناد و کتابخانۀ دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به نهادهایی مانند انجمن آثار ملی و خدمات ارائه‌شده توسط آنها توضیح داد: انجمن آثار ملی در دهه 30 تأسیس شد و با چاپ کتاب دربارۀ شهرهای مختلف ایران خدمت بزرگی را به کشور کرد اما امروز متأسفانه جوانان ما اساساً با این نهادها و نسل‌ها آشنا نیستند.
او تأکید کرد: تلاش نهادی مانند انجمن آثار ملی خدمت به فرهنگ اسلامی_ایرانی است و در این نهاد آثار ارزشمندی مانند تفسیرهای فارسی، متون اخلاقی کهن، آثار فقه سیاسی، فرهنگ لغات قرآنی و ... منتشر شده است. خوشبختانه تعدادی از افراد این نسل در بنیاد دائره‌المعارف اسلامی مشغول به کار هستند اما باید توجه بیشتری به این نسل داشت.
جعفریان در ادامه با اشاره به خاطراتی درباره مرحوم صنعتی‌زاده گفت: تلاش‌های مرحوم صنعتی‌زاده و ترجمه آثاری چون تأثیر علم در اندیشه و ... ماندگار است و لازم است تا مجموعه‌هایی مانند انتشارات علمی و فرهنگی استمرار داشته باشد تا این دو نسل به هم مرتبط باشند.
او در بخش پایانی سخنانش از چاپ مجموعه کتابی از اسناد موجود در مرکز اسناد انتشارات علمی فرهنگی خبر داد و افزود: این اسناد می‌تواند منابع پژوهشی خوبی درباره موضوعاتی چون تاریخ ترجمه، تاریخ کتابسازی، تاریخ فرهنگ و ... در اختیار دانشجویان قرار دهد.

ژاله آموزگار هم در بخش دیگری از این مراسم در سخنانی گفت: من در جایگاهی سخن می‌گویم که بنیان‌گذاران و بزرگان خلق آثار این مؤسسه (انتشارات علمی و فرهنگی) را به خود دیده است. نسل من با دستاوردهای این بزرگان آشناست و می‌داند آنانی که این تشکیلات را بنیان نهادند هدفی جز پیشرفت فرهنگ این سرزمین نداشتند. البته برای من پیش نیامد که این بخت را داشته باشم که جزء بنیانگذاران و تولیدکنندگان این مؤسسه باشم اما از دستاوردهای آن بهره بردم و گواه آن نیز کتاب‌هایی است که در کتابخانه‌هایمان وجود دارد؛ پس من و امثال من به نوعی در افتخارات این مؤسسه شریک هستیم.
او با بیان اینکه هر تولید‌کننده‌ای به مصرف‌کننده‌ای نیاز دارد و فرقی نمی‌کند که تولیدکننده و کالا چه باشد، ادامه داد: هر هنرمند و خلاقی به مخاطب نیاز دارد و هر موزه‌ای بازدیدکننده می‌خواهد. حال ما کتاب‌های انتشارات علمی و فرهنگی را خوانده‌ایم و کتابخانه‌هایمان را با کتاب‌هایش زینت داده‌ایم.
آموزگار نجات اسناد قدیمی انتشارات علمی و فرهنگی را از میان زباله‌های دوریختنی به مانند فیلم‌های تخیلی دانست و افزود: تأسیس موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی به دلیل دشواری تفکیک اسناد و احیای آنها کاری کارستان است.
او در پایان گفت: در عمق اندیشه‌های ایرانی و اسطوره‌های کهن گفته شده که دو نیروی شر و خیر در ما وجود دارد و خوش زمانی که نیروهای خوب بر بد پیشی بگیرند و چنین اقداماتی را رقم بزنند.

احمد سمیعی گیلانی نیز دیگر سخنران این مراسم بود. او با اشاره به صحبت‌های نادره رضایی گفت: ایشان اشاره کردند که من پدر ویرایش هستم اما باید بگویم من پدر ویرایش نیستم فرزند ویرایشم! ویرایش به من نشان داد چگونه کتاب بخوانم و به چه چیزهایی در کتاب توجه کنم و اگر اشکالی در کتاب وجود داشت آن را در نوع کار خودم ببینم.
او با بیان اینکه فرهنگ مسئله اصلی ماست افزود: مسئله اصلی رسول اکرم(ص) نیز فرهنگ بود و من پیامبر را رسول خطاب می‌کنم چون معتقدم ایشان رسالتی داشتند و رسالتشان فرهنگی بوده است چراکه داشته‌های فرهنگی می‌تواند یک جامعه را متمدن کند.
سمیعی گیلانی با تأکید بر اینکه ما خادمان فرهنگ باید متوجه باشیم که تنها علم و فرهنگ کافی نیست و باید دانش و فن امروزی را نیز از بیرون اقتباس کنیم، یادآور شد: ما نیازمند اقتباس ابزارها و فنون امروزی از بیرون هستیم. من امروز در مقایسه با مهارت‌های نسل جوان در استفاده از ابزارهای نوین خود را بی‌سواد حس می‌کنم.
او در پایان با بیان اینکه فرهنگ، نیروی عظیمی دارد که نمی‌توان جلوی گسترش آن را گرفت عنوان کرد: فرهنگ خرافه‌ستیز و خشونت‌ستیز است و ما خادمان فرهنگ باید تلاش کنیم شکاف بین خود و نسل جوان را پر کنیم.